شرکت های هواپیمایی

اگر علاقمند به این هستید درباره شرکت های هواپیمایی بیشتر بدانید و مباحث جذاب و خواندنی خطوط هوایی به صورت تخصصی آشنا شوید، پس با در این مقاله همراه باشید. خطوط هوایی و انواع آن، شبکه و پایگاه پروازی آن ها، مدل های عملیات پروازی در شرکت های هواپیمایی و اتحادیه خطوط هوایی یا آلیانس های هوایی عناوین جذاب این مقاله را تشکیل داده اند که در ادامه با تمامی آن ها آشنا خواهید شد.

خطوط هوایی (Airlines)

شرکت هواپیمایی که با نام انگلیسی ایرلاین در زبان فارسی نیز شناخته می شود، شرکتی است که سرویس حمل و نقل هوایی را برای مسافرین هوایی فراهم می سازد. شرکت های هواپیمایی، با دارا بودن تعدادی هواپیما که یا در مالکیت آن هاست و یا به شکل اجاره، که به صورت مشارکت و اتحاد با شرکت های هواپیمایی دیگر می باشد این خدمات را برای سود متقابل ارایه می کنند. خطوط هوایی هر کشوری با دارا بودن گواهینامه ی عملیات هوایی که توسط سازمان هوانوردی دولتی آن کشور صادر شده و بدین ترتیب به رسمیت شناخته می شوند می توانند به فعالیت تجاری بپردازند. شرکت های هواپیمایی از نظر نوع فعالیت ممکن است در کنار جابجایی مسافر خدمات حمل و نقل بار و پست را نیز ارایه دهند، و یا این که به تنهایی فقط خدمات مربوط به بار را ارایه دهند. به طور کلی، خدمات یک شرکت هواپیمایی می تواند به صورت دورن قاره ای (Continental)، بین قاره ای (Intercontinental)، منطقه ای (Regional)، داخلی (Domestic) و یا بین المللی (International) باشد، که می تواند به شکل پروازهای برنامه ریزی شده و یا پروازهای چارتری با هدف تجاری ارایه گردد.

تاریخچه ی شرکت های هواپیمایی بر می گردد به سال 1919 میلادی و دوران بعد از جنگ جهانی اول که کشور هلند با تأسیس انجمن هوانوردی سلطنتی اولین شرکت هواپیمایی با نام اختصاری کی ال ام را تأسیس کرد و در روز 17 ماه می سال 1920 میلادی اولین پرواز خود را با یک فروند هواپیمای هاویلند به خلبانی "جری شاو " از فرودگاه کرایدون لندن به آمستردام انجام داد؛ تنها مسافران این پرواز دو خبرنگار انگلیسی و تعدادی روزنامه نگار بودند. کی ال ام در پایان سال تأسیس خود توانست در مجوع تعداد چهارصد و چهل مسافر و بیست و دو تن بار جابه‌جا نماید به طوری که منجر به شکل گیری پروازهای منظم از سال ۱۹۲۱ میلادی شد و پنج سال بعد این شرکت پروازهای مختلفی را بین آمستردام و شهرهای روتردام ، بروکسل، پاریس، لندن، برمن، کپنهاک و مالمو با هواپیماهای فوکر به طور منظم برقرار کرد. در سال 1929 میلادی بود که این شرکت اولین پرواز بین قاره ای خود به مقصد اندونزی را آغاز کرد و با پیشرفتی چشمگیر توانست تعداد پانزده هزار مسافر را در سال 1930 جابجا نماید. در سال 1934 اولین پرواز این شرکت بر فراز اقیانوس اطلس به مقصد جزیره ی کوراکائو که یکی از مستعمرات هلند بود انجام شد تا این که چند سال بعد یعنی سال 1938 میلادی جنگ جهانی دوم شروع شد و تمامی پروازهای این شرکت متوقف شد.

بعد از دوران جنگ در سال 1946 میلادی بود که اولین هواپیمای داگلاس به این شرکت تحویل داده شد و از آن پس بود که پرواز منظم این شرکت از آمستردام به مقاصد سیدنی ، توکیو و نیویورک راه‌اندازی شد و بدین ترتیب در سال 1950 میلادی توانست بیش از سیصد و پنجاه و شش هزار مسافر را جابه‌جا کند و در دهه ی 1970 میلادی بود که با عصر ساخت هواپیماهای پهن پیکر اولین هواپیمای تجاری پهن پیکر بویینگ 747 را در فوریه 1971 میلادی اولین هواپیمای جت غول پیکر خود را از شرکت بویینگ تحویل گرفت و بعد به تا دهه ی 80 میلادی جهت ایجاد تغییرات در ناوگان تجاری خود به انعقاد قرارداد برای ساخت هواپیمای بویینگ 747 در مدل های بالاتر نمود به طوری که در سال 1990 میلادی تعداد جابه‌جایی مسافران کی ال ام به 16 میلیون نفر رسید و در مارس سال 1994 میلادی بود که این شرکت کلاس تجارت جهانی را در پروازهای بین ‌قاره‌ای خود اعلام نمود و در سال ۲۰۰۲ میلادی اعلام کرد با خرید هواپیماهای جدید ساخت شرکت های بویینگ و ایرباس و بازنشسته کردن هواپیماهای بوینگ قدیمی و مک دانل داگلاس، ناوگان بین ‌قاره‌ای خود را نوسازی خواهد کرد. به همین دلیل، نخستین هواپیماهای پهن پیکر بویینگ ۷۷۷ در سال 2003 میلادی وارد ناوگان تجاری خود نمود.

در روز 30 سپتامبر سال 2003 دو شرکت ایرفرانس و کی ال ام اعلام کردند که قصد دارند ضمن ادغام، شرکت ایرفرانس- کی ال ام را تشکیل دهند که این امر در روز 5 ماه می سال 2005 میلادی به وقوع پیوست؛ ولی هر دو شرکت کماکان با نشان اختصاصی خود پرواز می‌کنند. شرکت جدید، یک شرکت فرانسوی- هلندی است که تحت قوانین کشور فرانسه قراردارد و پایگاه اصلی آن در نزدیکی فرودگاه شارل دوگل پاریس واقع است.

این شرکت بزرگ ترین هواپیمایی اروپا از نظر حجم مسافر، میزان درآمد سالانه و مسافت طی شده به شمار می‌رود. شرکت ایرفرانس - کی ال ام در سال گذشته میلادی درآمدی در حدود 21 میلیارد یورو را از آن خود کرده است. این شرکت یکی از اعضای اصلی کارتل هوایی اسکای تیم به شمار می‌رود. از دیگر اعضای این کارتل می‌توان به هواپیمایی دلتا ، ایرومکزیکو ، هواپیمایی کره ، هواپیمایی چک ، آلیتالیا ، هواپیمایی نورث وست ، ایروفلوت و هواپیمایی کنتیننتال اشاره کرد. شرکت هواپیمایی کی ال ام پیش از ادغام با ایرفرانس هواپیمایی ملی هلند و تحت پرچم این کشور به شمار می رفت. دفتر مرکزی کی ال ام اکنون در آمستلوین ، در نزدیکی فرودگاه شیفول آمستردام قرار داشته و این شرکت مسافران و بارهای 90 مقصد مختلف را به طور منظم جابه‌جا می‌کند. شرکت کی ال ام در 61 مسیر هوایی تنها ارایه کننده ی سرویس می‌باشد که به 45 درصد درخواست‌های مسافرین پاسخ داده است.

انواع خطوط هوایی

• خطوط هوایی کامل (Full Service Airlines)

خطوط هوایی کامل که با نام تجاری لاکچری نیز شناخته می شود به آن دسته از شرکت های هواپیمایی گفته می شود که به مسافرین سرویس کاملی ارایه می دهند؛ به همین جهت نرخ بلیت آن ها از سایر خطوط بیشتر است. البته این نکته را باید در نظر داشت خطوط هوایی کامل در چه رده ای (دو ستاره، سه ستاره، چهار ستاره و یا پنج ستاره)، به ارایه سرویس دهی اقدام می کنند. ایرلاین های بی شماری در سرتاسر دنیا وجود دارند که جزء خطوط هوایی فول سرویس هستند ولیکن در این میان، برخی خطوط محبوبیت بیشتری دارند، زیرا امکانات بسیار خوبی را در اختیار مسافران شان قرار می دهند و خدماتی با کیفیت و عالی دارند.

سفر با این خطوط به خصوص خطوط هوایی پنج ستاره، تجربه ی شگفت انگیزی است و در آن ها مانند اقامتگاه لوکس از مسافرین پذیرایی می شود. بر تردید با دیدن این هواپیماهای فوق العاده، هر کسی مجاب می شود تا حتا برای یک بار هم که شده با این خطوط سفر نماید. ایرلاین های بی شماری وجود دارند که در سراسر دنیا جزو خطوط هوایی فول سرویس هستند ولیکن در این میان برخی خطوط محبوبیت بیشتری دارند زیرا امکانات بسیار خوبی را در اختیار مسافران شان قرار می دهند و خدماتی با کیفیت و عالی دارند.

• خطوط هوایی منطقه ای (Regional Airlines)

خطوط هوایی منطقه ای، همان گونه که از اسم آن پیداست خطوطی هستند که به طور محلی عمل می کنند و بدون درخواست قبلی جهت رزرو جا سرویس خود را در اختیار مسافرین قرار می دهند. به طور مثال می توان به شرکت هواپیمایی پنینسولا اشاره کرد که تنها راه ارتباطی برای رسیدن به جزایر آلوشیان ، آلاسکا و آنکوریج می باشد. خطوط هوایی منطقه ای فعالیت خود را به دو شکل ارایه می دهند؛ این شرکت ها یا با خطوط هوایی تجاری معتبری قرارداد داشته و تحت نام آن ها کار می کنند که در این شرایط اپراتور مسیر پروازی اصلی، شرکت بزرگ تر می باشد و شرکت هواپیمایی کوچک تر، مسیر پروازی بین دو نقطه ی فرعی را انجام می دهد. حالت بعدی این است که این شرکت ها تحت نام خود سرویس هوایی را به مسافرینی که قصد سفر به مقاصد کوچک و دور افتاده را دارند و مسیر هوایی تنها چاره ی آن ها برای رسیدن به این مقاصد می باشد ارایه می دهند که در این صورت مسافران می توانند رزرو خود را از طریق مراجعه به سایت شرکت هواپیمایی مورد نظر انجام دهند و یا این که به طور مستقیم، بلیت پرواز خود را در فرودگاه مربوطه دریافت نمایند. به طور مثال، می توان به شرکت هواپیمایی مالیندو اشاره کرد که به عنوان یک شرکت مستقل، بیشترین حجم ترافیک هوایی خود را در کشور مالزی و به جزایر این کشور و منطقه انجام می دهد.

• خطوط هوایی ارزان قیمت (Low Cost Carriers)

شرکت های هواپیمایی کم هزینه که با نام ال سی سی شناخته می شوند شرکت هایی هستند که با نام خطوط هوایی تخفیف دار یا خطوط هوایی بودجه ای شناخته می شوند با حذف بسیاری از خدمات مسافرتی که در شرکت های هواپیمایی لوکس ارایه می شود نرخ های کم تری دریافت می کنند. به تمامی شرکت های هواپیمایی که نرخ بلیت آن ها پایین تر و میزان خدمات آن ها محدودتر می باشد فارغ از مدل عملیاتی شان عنوان شرکت های هواپیمایی کم هزینه اطلاق می شود؛ ولی واقعیت چنان است که مهم ترین عامل در کم هزینه نامیده شدن این شرکت ها هزینه های عملیاتی پایین آن شرکت است نه نرخ بلیت. البته لازم است بین خطوط هوایی کم هزینه و خطوط هوایی منطقه ای که بدون انجام خدمات پذیرایی در فواصل کوتاه سرویس پروازی ارایه می کنند و یا شرکت های هواپیمایی فول سرویس که در ایام خاص با ارایه تخفیف اقدام به جا به جایی مسافر در مسیرهای بین قاره ای می کنند تفاوت قایل شد. این مفهوم برای اولین بار در شرکت هواپیمایی سوث وست متعلق به ایالات متحده ی امریکا در اوایل دهه ی 1950 متداول شد و به عنوان نقطه ی عطفی در موفقیت های صنعت حمل و نقل هوایی محسوب گردید. امروزه خطوط هوایی کم هزینه بیش از 30 درصد از مسافرت هوایی را در ایالات متحده ی امریکا و 25 درصد از مسافرت های هوایی اروپا را تشکیل می دهند و در آسیا رشد درخور توجهی را از آن خود کرده اند.

امروزه خطوط هوایی کم هزینه در حال رشدند و تهدیدی برای شرکت های هواپیمایی بزرگ به شمار می روند. برندهایی مانند سوث وست، ریان ایر، وست جت، ایزی جت در آمریکا و شرکت بزرگ ایرآسیا در قاره ی آسیا جزو شرکت های هواپیمایی کم هزینه ای هستند که روند بسیار روبه رشدی داشته و تهدیدی جدی برای رقبای بزرگ تر در منطقه ی خود تلقی می شوند. یکی از ویژگی های این خطوط این است که برای تهیه ی بلیت آن ها در هر نقطه از جهان کافی است مسافر در هر ساعتی که مد نظر وی می باشد به فرودگاه مورد نظر مراجعه نموده و بلیت خود را تهیه نموده و پس از بازرسی چمدان به هواپیما سوار شده و به سوی مقصد عزیمت نماید. خطوط هوایی کم هزینه دارای اصولی هستند که جهت موفقیت آن ها ضروری می باشد.

شبکه پروازی خطوط هوایی (Flight Network)

به کلیه خطوط پروازی یک شرکت هواپیمایی که بین پایگاه اصلی آن شرکت در ارتباط با سایر شهرهای پروازی دیگر اعم از شهرهای داخلی و یا شهرهای خارجی برقرار می باشد شبکه ی پروازی اطلاق می شود. بنابراین شبکه ی پروازی یک شرکت هواپیمایی به دو دسته ی شبکه ی داخلی و خارجی نیز تقسیم می شود. شبکه پروازی داخلی، به کلیه خطوط پروازی یک شرکت هواپیمایی که بین پایگاه اصلی آن شرکت و سایر مقاصد پروازی در داخل کشور تابعه ی آن شرکت برگزار می شود گفته می شود؛ همین طور شبکه ی پروازی خارجی، به کلیه خطوط پروازی که بین پایگاه اصلی یک شرکت هواپیمایی با سایر مقاصد بین المللی و برون مرزی در خارج از کشور تابعه ی شرکت هواپیمایی برقرار می باشد گفته می شود. تفاوت بین شبکه ی پروازی داخلی و بین المللی یک شرکت هواپیمایی در نوع هواپیماهای مورد استفاده می باشد؛ به طوری که در شبکه ی پروازی داخل بیشتر از هواپیماهای بدنه باریک استفاده می شود در حالی که در شبکه پروازی بین المللی از هواپیماهای پهن پیکر نیز استفاده می شود. علت چنین امری پوشش دادن به هزینه های تعمیر و نگهداری هواپیماهای مورد استفاده می باشد چرا که هواپیماهای پهن پیکر به جهت هزینه های تعمیر و نگهداری بالایی که دارند مقرون به صرفه جهت استفاده در مسیرهای داخلی نمی باشند. البته این نکته را نیز در نظر باید داشت که در بعضی از مسیرهای داخلی که دارای بازارهای مستمر نیز می باشند ممکن است هواپیماهای پهن پیکر نیز استفاده شود. یکی از مواردی که شرکت های هواپیمایی برای شبکه ی پروازی بین المللی باید آن را مد نظر قرار دهند این است که قبل از برقراری پرواز به کشور مورد نظر باید عملیات پروازی خود را که شامل کلیه جزییات پروازی می باشد را به سازمان هواپیمایی کشوری کشور مقصد جهت برقراری پرواز اعلام کرده و مجوزهای لازم را دریافت نمایند که در صورت تأیید و موافقت نهایی پرواز برقرار می گردد. علت این امر این است که سازمان هواپیمایی کشور مقصد ممکن است با توجه به ظرفیت پذیرش و امکانات سرویس دهی خود تغییراتی در نوع هواپیما، تعداد پرواز و یا ساعت پرواز بدهد. التبه لازم به ذکر است به طور کلی شرکت های حمل و نقل هوایی چه در برقراری پروازهای داخلی و چه در پروازهای بین المللی باید کلیه برنامه ی پروازی خود را از قبل به سازمان هواپیمایی کشوری کشور خود یا کشور مقصد اعلام نمایند وجزییات پرواز از قبل مشخص گردد. یکی از مسایل مهمی که در تنظیم پروازها اهمیت دارد قابلیت فرودگاه مقصد در پذیرش هواپیماهای مختلف است چرا که ممکن است فرودگاه مقصد از نظر مسایل فنی نظیر طول باند، دارا بودن امکانات و تجهیزات زمینی، کادر فنی و نیز کلیه مسایلی که در قسمت شناسایی فرودگاها بدان اشاره شده است قابلیت پذیرش هر نوع هواپیمایی را نداشته باشد لذا هماهنگی قبلی با سازمان هواپیمایی کشوری کشور مقصد لازم و ضروری به نظر می رسد.

پایگاه پروازی خطوط هوایی (Hub)

پایگاه اصلی خطوط هوایی که به صورت انگلیسی در زبان فارسی نیز، معادل نام هاب شناخته می شود، فرودگاهی است که مرکز تحرکات و خانه ی اصلی یک شرکت هواپیمایی به شمار می رود. در اکثر کشورهای جهان پایگاه اصلی شرکت هواپیمایی و پایتخت یکی می باشد. البته ممکن است به جای پایتخت، شهرهای دیگری به عنوان پایگاه اصلی و یا فرعی یک شرکت هواپیمایی انتخاب شوند. هر چه تعداد شرکت های هواپیمایی در یک کشور بیشتر باشد تعداد فرودگاه هایی که به عنوان پایگاه اصلی انتخاب می شوند در آن کشور بیشتر خواهد بود. البته گاهی اوقات نیز، به دلیل حجم بالای تعداد هواپیماهای یک شرکت هواپیمایی، ممکن است آن شرکت دارای یک، دو و یا سه هاب بوده و هر کدام از آن ها را با توجه به شرایط استراتژیکی خود در منطقه، به عنوان پایگاه های اصلی و یا فرعی برای خود انتخاب کند. بنابراین یک شرکت هواپیمایی می تواند همان گونه که در پایتخت کشور خود دارای یک هاب اصلی بوده در سایر شهرهای بزرگ دارای هاب های اصلی دیگری و چند هاب فرعی نیز باشد. به طور کلی، تعداد کمی از خطوط هوایی از یک هاب به عنوان پایگاه اصلی خود استفاده می کنند.

التبه هاب، درمعنای فنی خود عبارت است از مرکزی که هواپیمای یک شرکت هواپیمایی وقتی به آن جا می رسد تمامی امکانات پایگاه اصلی آن شرکت در آن مرکز فراهم می باشد و خدمه ی آن شرکت می توانند در آن شهر استراحت کرده و با پرواز بعدی برگردند و یا این که خدمه ی پروازی استراحت کرده و هواپیما پس از یک سرویس کوتاه برای پرواز برگشت و یا پرواز بعدی آماده خواهد شد. حالت آخر هم برای تعریف هاب، مرکزی است که یک شرکت هواپیمایی در شبکه پروازی خود از آن نقطه جهت انتقال مسافرین در پروازهای اتصالی به سایر مقاصد پروازی خود استفاده می کند و به عنوان مدل پایگاه اصلی و مقاصد پروازی شناخته می شود. به طور مثال شرکت هواپیمایی امارات در پرواز از تهران به بانکوک ، از فرودگاه دوبی به عنوان پایگاه اصلی خود جهت ترانسفر مسافرین خود استفاده می کند. همین طور خطوط هوایی ترکیش ایرلاین و قطرایرویز از شهرهای استانبول در ترکیه و دوحه ی قطر در پروازهای اتصالی خود استفاده می کنند. هر چه تعداد پروازهای یک شرکت هواپیمایی به یک شهر بیشتر باشد آن شهر مجبور است توانمندی های خود به عنوان یک هاب معتبر از نظر سرویس دهی و خدمات رسانی به شرکت های هواپیمایی دارا باشد در غیر این صورت موقعیت خود را از دست خواهد داد.

انواع پایگاه پروازی خطوط هوایی

• پایگاه پروازی باربری (Cargo Hub)

پایگاه باری، همان گونه که مشخص است، توسط برخی از خطوط هوایی باربری استفاده می شود و برای اولین بار توسط شرکت هواپیمایی فدرال اکسپرس در سال 1973 میلادی در شهر ممفیس ، به عنوان مرکز اصلی این شرکت قبل از مقررات زدایی در صنعت حمل و نقل هوایی ایالات متحده تأسیس شد. این سیستم، یک سیستم تحویل کارآمد برای خطوط هوایی باربری ایجاد کرده است. سایر خطوط هوایی که از این سیستم استفاده می کنند عبارتند از شرکت هواپیمایی کارگو لوکس ، تی ان تی ایرویز ، شرکت هواپیمایی یو پی اس و خط هوایی دی اچ ال که مرکز اصلی خود را لویسویل ، لیژ ، لوکزامبورگ و لایپزیک قرار داده و اداره می کنند.

• پایگاه پروازی شهر کانونی (Focus City)

اگرچه اصطلاح شهر کانونی عمدتاً به فرودگاهی اشاره دارد که از آن، یک شرکت هواپیمایی عملیات چندین مسیر نقطه به نقطه را انجام می دهد، اما بیشتر، به عنوان یک هاب در مقیاس کوچک گسترش یافته و شناخته می شود. البته خطوط هوایی ممکن است فاقد شهر کانونی برای خود بوده و یا علاوه بر پایگاه اصلی، دارای چند شهر کانونی نیز برای خود باشند؛ به طور مثال، شرکت هواپیمایی ایران ایر علاوه بر این که دارای دو پایگاه اصلی در دو فرودگاه مهرآباد و امام خمینی می باشد، دارای چهار شهر کانونی در شهرهای اصفهان، بندرعباس، شیراز و مشهد نیز می باشد.

• پایگاه پروازی مجازی (Virtual Hub)

وقتی که یک شرکت هواپیمایی یکی از مهم ترین بخش های بازار هوایی خود را در یکی از مراکز خود کنترل می کند؛ رقابت در هاب های مجازی بسیار دشوار است.

• پایگاه پروازی اولیه و ثانویه (Primary & Secondary Hub)

هاب اولیه، همان هاب اصلی است که به عنوان مرکز اصلی یک شرکت هواپیمایی شناخته می شود؛ اگرچه یک شرکت هواپیمایی عملیات پروازی را در مرکز اصلی خود گسترش می دهد، اما گاهی اوقات ممکن است به دلیل محدودیت ظرفیت، تصمیمی بگیرد مرکز دیگری رابه عنوان هاب ثانویه برای خود معرفی نماید. به طور مثال، شرکت هواپیمایی ترکیش ایرلاین از فرودگاه استانبول به عنوان هاب اصلی و اولیه و از فرودگاه های آنکارا و سبیها به عنوان هاب ثانویه و پایگاه فرعی برای پروازهای خود استفاده می کند. با استفاده از چندین هاب، خطوط هوایی می توانند موقعیت جغرافیایی خود را برای ایجاد مقاصد جدید گسترش دهند و مسیرهای هوایی بیشتری را با قابلیت اتصال در مراکز مختلف ارایه دهند.

• پایگاه پروازی کمکی(Axiliary Hub)

کلیه هاب های پروازی بنا به دلایل خاص می توانند دچار کمبود ظرفیت در روزهای اوج تقاضا شوند، در این صورت خصوص هوایی ممکن است مجبور شوند ترافیک هوایی خود را به مراکز دیگری تحت عنوان هاب کمکی انتقال دهند. هاب کمکی می تواند تقاضای اضافی برای پروزاهایی که به علت تراکم بالای هاب های اصلی و ثانویه قابل برنامه ریزی نیست را جذب کند؛ همچنین می تواند به عنوان یک مرکز کمکی در ترافیک هوایی پروازهای اتصالی در مقاصد پروازی جدید باشد.

• پایگاه پروازی تقاطع (Scissor Hub)

گاهی اتفاق می افتد که یک شرکت هواپیمایی چندین پرواز مختلف را به فرودگاه های مختلف انجام می دهد و مسافران را در آن نقطه یا نقاط مبادله می کند و سپس به مقصد نهایی خود ادامه می دهد. بسیاری از خطوط هوایی در مسیرهای بین المللی خود از هاب تقاطع استفاده می کنند. به طور مثال شرکت هواپیمایی امارات دارای هاب تقاطع در کلمبو است که از آن برای انتقال مسافران از دوبی به جاکارتا استفاده می کند. همین طور می توان به پرواز تهران، پکن به توکیو به شرکت هواپیمایی ایران ایر اشاره نمود. نکته ی حایز اهمیت در چنین پروازهایی این است که پرواز مستقیم می باشد و شماره پرواز از ابتدا تا انتهای مسافرت ثابت است و تغییر نمی کند؛ به عبارت بهتر، هواپیما عوض نمی شود (برای یادآوری به طبقه بندی پرواز مراجعه کنید)؛ و نکته ی پایانی این که یک هاب تقاطع بین المللی، برای پروازهایی با آزادی هوایی پنجم استفاده می شود که پیش شرط آن یک معاهده ی دوجانبه بین دو کشور است.

مدل های عملیات پروازی در خطوط هوایی

خطوط هوایی، عملیات پروازی خود را در قالب چند مدل اصلی ارایه می کنند؛ حالت اول این است که شرکت های هواپیمایی، خدمات پروازی خود را فقط به صورت پروازهای برنامه ریزی شده انجام می دهند. حالت بعدی، که لااقل در کشور ایران کمتر رایج است این است که یک خط هوایی، فقط پروازهای چارتری ارایه می کند. البته، بیشتر خطوط هوایی، پروازهای خود را به صورت ترکیبی و در قالب پروازهای برنامه ریزی شده و چارتر ارایه می کنند؛ ولیکن در عین حال، برخی از خطوط نیز ممکن است پروازهای چارتر ارایه نکنند. حالت آخر در ارایه پروازها که در بسیاری از کشورهای خارجی، به خصوص کشورهای جزیره ای بسیار رواج دارد، خدمات تاکسی هوایی است. البته لازم به ذکر است مدل های فوق، جزء مدل های اصلی عملیات پروازی خطوط هوایی می باشند. شرکت های خدمات حمل و نقل هوایی دیگری وجود دارند که خدمات هوایی خود را فقط در یک زمینه خاص ارایه می دهند. این شرکت ها، عملیات پروازی خود را در شاخه های آموزشی، تفریحی، کشاورزی، آمبولانس هوایی، پلیس هوایی، پروازهای خصوصی، آتش نشانی هوایی و بسیاری دیگر نیز می گردد. این شاخه از حمل و نقل هوایی، هوانوردی عمومی نیز گفته می شود و می تواند جنبه ی خصوصی و یا تجاری داشته باشد.

1- خدمات هوایی منظم (Scheduled Air Services)

خدامت هوایی منظم، به آن دسته از پروازهای برنامه ریزی شده گفته می شود که در مسیرهای داخلی و یا بین المللی با جدول زمانی مرتب و منظم که از قبل برنامه ریزی شده است انجام می شود. در چنین پروازهایی، حتا اگر تعداد مسافران بسیار کم باشد و پرواز مذکور مقرون به صرفه نباشد شرکت هواپیمایی باید ضرر حاصل را بپردازد و هواپیمای مذکور، حتا با وجود تعداد اندکی مسافر از فرودگاه بلند شود و پرواز خود را انجام دهد. البته لازم به ذکر است مدیران بخش برنامه ریزی پرواز در خطوط هوایی، قبل از برگزاری پرواز به یک مقصد خاص به طور حتم با توجه به بازار سنجی یک مقصد مشخص برای یک مسیر مشخص و این که آن نقطه دارای چه نوع تقاضایی در بازار هوایی می باشد، پرواز برنامه ریزی شده برای آن در نظر می گیرند. بیشتر شرکت هواپیمایی که دارای پروازهای منظم و برنامه ریزی شده هستند شرکت های ملی و دولتی هستند که به نام و پرچم کشور خود شناخته می شوند و سایر خطوط با توجه به اهمیت و مقیاس کاری خود برای مقاصد داخلی و یا بین المللی در رده های بعدی قرار می گیرند.

2- خدمات هوایی دربستی (Charter Air Services)

پروازهای دربستی و یا اجاره ای که به نام چارتر نیز شناخته می شود به پروازهایی گفته می شود که فاقد جدول زمانی سالانه و از پیش تعیین شده هستند. این پروازها، با توجه به نیاز فصلی و یا ماهیانه ی مسافران در نظر گرفته می شود و بدیهی است که اگر تعداد مسافران در آن پرواز به حد نصاب نرسد این پروازها خود به خود لغو می شوند؛ البته لازم به ذکر است، این در حالتی است که شرکت هواپیمایی خود برگزار کننده ی آن پرواز باشد. ولیکن از آن جایی که پروازهای چارتری بیشتر توسط آژانس های مسافرتی درخواست می شود، بنابراین شرکت چارتر کننده، حتا در صورت به حد نصاب نرسیدن پرواز، باید مبلغ توافق شده را برای درخواست پرواز چارتر به شرکت هواپیمایی پرداخت نماید. البته بنا به این دلیل، بیشتر آژانس های مسافرتی در ایام پرتردد سال و تعطیلات تابستانی با همکاری یکدیگر یک پرواز خاص را در مسیری مشخص چارتر کرده و بدین ترتیب تعداد مسافران آن را به حد نصاب لازم می رسانند. بهای بلیت های چارتر به دلیل استفاده از تمام ظرفیت هواپیما معمولاً بسیار ارزان تر از نرخ بلیت های سیستمی (پروازهای برنامه ریزی شده) می باشد. لازم به ذکر است خدمات دربستی شرکت های هواپیمایی به صورت تمام و یا بخشی از ظرفیت یک هواپیما می تواند می باشد که در ادامه به توضیح آن ها خواهم پرداخت.

• چارتر کامل (Full Charter)

در این حالت، کلیه صندلی های یک هواپیما از یک پرواز در یک مسیر مشخص و برای دوره ای معین توسط چارتر کننده اجاره می شود. البته چارتر کامل، در تمامی حالات معادل 70 درصد ظرفیت کامل هواپیما اعمال می شود و همیشه معادل 30 درصد از ظرفیت هواپیما برای فروش به صورت سیستمی در نظر گرفته می شود.

• چارتر صندلی (Seat Charter)

در این حالت چارتر کننده، تعداد مشخصی از صندلی یک هواپیما از یک پرواز و در یک مسیر مشخص را برای دوره ای معین اجاره می کند. لازم به ذکر است، بسته به سیاست های کاری چارتر دهندگان (شرکت های هواپیمایی) و تقاضای چارتر کنندگان (آژانس های مسافرتی)، چارتر صندلی می تواند به صورت شناور، پیوسته و یا گروهی انجام شود که در ادامه ی بحث به آن خواهیم پرداخت.

1) چارتر شناور (Afloat Charter)

در این حالت، چارتر کننده متعهد است تعداد مشخصی صندلی را به صورت رفت و برگشت در یک مسیر پروازی خاص در طی یک دوره ی معین به طور مثال یک ماهه به فروش رساند. بدیهی است در این روش رعایت فاصله ی زمانی مشخص بین تاریخ رفت و برگشت بلیت های صادره ضروری نمی باشد. از آن جایی که این نوع چارتر به صورت شناور بوده و رعایت تاریخ رفت و برگشت بلیت در آن ضروری نمی باشد، بنابراین نرخ آن نسبت به سایر چارترهای رفت و برگشت و یا گروهی بالاتر است و نرخ بلیت با توجه به کلاس پروازی موجود تعیین می شود.

2) چارتر پیوسته (Back to Back Charter)

در این حالت، چارتر کننده متعهد است تعداد مشخصی صندلی را به صورت رفت و برگشت در یک مسیر پروازی خاص در هر پرواز به فروش رساند. بدیهی است در این روش، رعایت فاصله ی زمانی مشخص بین تاریخ رفت و برگشت بلیت های صادره ضروری می باشد. این نوع چارتر بیشتر برای تورهای عمومی که همیشه و با یک تاریخ رفت و برگشت مشخص برگزار می شوند درخواست می شود. شرکت های مسافرتی با توجه به تقاضای بازار، تاریخ رفت و برگشت را تعیین می نمایند.

3) چارتر گروهی (Block Charter)

در این حالت، چارتر کننده متعهد است تعداد مشخصی صندلی را به صورت رفت و برگشت با تاریخ مشخص در یک مسیر پروازی برای یک پرواز خاص به فروش رساند. به عبارت دیگر، چارتر کننده در این حالت در یک پرواز مشخص تعدادی صندلی را از قبل رزرو می نماید. این نوع چارتر بیشتر برای تورهای گروهی که قرار است در تاریخ مشخصی برگزار گردد درخواست می شود.

3- خدمات تاکسی هوایی (Air Taxi Services)

این خدمات پروازی برای مسیرهای بسیار کوتاه می باشد؛ گاهی اوقات ممکن است این خطوط تحت عنوان سرویس خط هوایی، هر روز تعداد زیادی از مسافرین هوایی را با استفاده از هواپیماهای کوچک که به طور عمده از نوع ملخی و با ظرفیت حداکثر بیست نفر می باشند و در مسافت های نزدیک که کمتر از 100 مایل می باشد جابجا نمایند. به عنوان مثال، می توان به سرویس خط هوایی مالدیو ایر در کشور جزیره ای مالدیو اشاره کرد که امور جابجایی و حمل و نقل مسافرین را بین فرودگاه اصلی این کشور و سایر جزایر این کشور را بر عهده دارد و به طور روزانه حجم بسیاری از رفت و آمدهای مسافرین بین جزایر از طریق این شرکت انجام می شود.