قوانین و مقررات حمل و نقل هوایی
اگر دوست دارید با مطالب تخصصی و جذاب در بخش قوانین و مقررات هوانوردی بازرگانی آشنا شوید، پس با ما در ادامه ی این مقاله همراه باشید؛ فونتیک ایکائو، مکان یاب ایکائو، ثبت هواپیماهای تجاری، آزادی های هوایی و توافق نامه ی تجاری بین خطوط هوایی عناوین جذاب و خواندنی این بخش را تشکیل داده اند.
فونتیک ایکائو
تا سه دهه قبل که وسایل ارتباطی بدین شکل نبود و امواج رادیویی در مسیر خویش با موانع زیادی روبرو بودند، شنیدن صدای کسی که از این ابزار استفاده می کرد بسیار مشکل بود؛ و گاه جمله هایی که رد و بدل می شد به قدری تغییر پیدا می کرد که بی معنی و ناکارامد به نظر می رسید. چرا که ارتباط بی سیم همیشه در مواجه با نیروهای طبیعی از قبیل حرارت، دما، رطوبت، جاذبه، قوس های الکتریکی جریانات مغناطیسی مستمر بین نیمکره ی شمالی و جنوبی، رعد و برق و بسیاری عوامل دیگر باعث می شد که همیشه صدا شفاف و مشخص نباشد لذا متخصصین به این فکر افتادند که با توجه به حکومت کد در دنیای صنعت هوانوردی کلمات واژه هایی که در دنیای مذکور کاربرد فراوان داشته و به طور مکرر استفاده می شود را به صورت کد در آورده و سپس کدها را از طریق لغات قراردادی به سمع طرف مقابل برسانند؛ به همین جهت متخصصین صداشناسی، امواج رادیویی و لغت شناسان به کمک یکدیگر شتافتند و واژه هایی را انتخاب کردند که در وهله ی اول مشهور باشند و در مرحله ی بعدی لغت مشابه نداشته باشند و یا کمتر داشته باشند که با آن ها اشتباه نشود و در نهایت این که از صداهای زیر در آن ها استفاده نشود. به همین جهت برای درک بهتر در مکالمات رادیویی سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) اقدام به ابداع الفبایی تحت عنوان فونتیک بین المللی ایکائو نمود که با توجه به آن بتوان تمامی مکالمات در عرصه ی حمل و نقل بین المللی هوایی را انجام داد و با گذشت بیش از نیم قرن از تولد آن هنوز جایگاه خود را حفظ نموده است. در زیر جدولی ازکدهای اختصاص داده شده برای این منظور توسط ایکائو به ترتیب حروف الفبا آورده شده است.
مکان یاب ایکائو (ICAO Locator)
مکان یاب ایکائو سیستمی است که فرودگاه های کشورهای مختلف با آن شناسایی می شوند؛ بر این اساس برای هر فرودگاه توسط ایکائو کدی چهارحرفی در نظر گرفته می شود و هر یک از فرودگاه های دنیا با کد مختص به خود شناسایی می شوند. این کدها توسط سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری تعریف و در سند ایکائو منتشر شده است. کد فرودگاهی ایکائو برای برنامه ریزی پرواز و کنترل ترافیک هوایی استفاده می‌شود. این کدها با کدهای یاتا که برای مقاصد عمومی جهت رزرواسیون و ذخیره ی جا استفاده می‌شوند یکی نیستند. به عنوان مثال مسافران که استفاده از فرودگاه هیترو لندن استفاده می‌کنند حتما با کد یاتایی LHR آشنا هستند اما کد ایکائو EGLL را نشنیده‌اند. یکی دیگر از کاربردهای کدهای ایکائو اینست که برای شناسایی دیگر نقاط در فرودگاه ها مانند ایستگاه‌های هواشناسی، ایستگاه سرویس پروازهای بین‌المللی یا مراکز کنترل محیطی استفاده می‌شوند این که این سیستم‌ها در فرودگاه وجود دارند یا خیر. کد ایکائو بر خلاف کد یاتا یک ساختار منطقه‌ای دارد که طبق آن جهان به بیست و دو منطقه تقسیم شده است. در کدهای ایکائو به طور کلی حرف اول به منطقه و یا قاره اختصاص داده شده است. حرف دوم نشان دهنده ی کشور است و حرف‌های سوم و چهارم متعلق به شهر و فرودگاه مربوطه هستند. البته در مواردی برای کشورهای بزرگ استثناء وجود دارد که حرف اول نشان‌دهنده ی کشور و حرف‌های دوم تا چهارم برای فرودگاه هستند. در هر صورت کد ایکائو بر خلاف کد یاتا یک چهار چوب جغرافیایی دارد و اطلاعات لازم را در این زمینه ارایه می دهد. بنابراین با توجه به مثال قبل اگر کسی می‌داند که کد ایکائو برای فرودگاه هیترو در لندن EGLL است پس می‌تواند نتیجه بگیرد که فرودگاه EGNH نیز جایی در انگلستان است در حالی که در کدهای یاتایی این چنین نیست به طور مثال دانستن اینکه کد یاتا برای هیترو LHR است برای آن فرد نشان‌دهنده ی این نیست که فرودگاهی با کد LHW هم در لندن قرار دارد.
در ارتباط با کدهای ایکائو سه نکته وجود دارد. نکته ی اول اینکه کدهای I ، J و X در هیچیک از نشانگرهای ایکائو به عنوان حرف اول استفاده نمی‌شوند. نکته ی دوم کد Q برای ارتباطات رادیویی بین‌الملی و استفاده‌های اختصاصی غیرجغرافیایی کاربرد دارد و نکته ی آخر هم این که کد ZZZZ نیز به طور معمول وقتی کد ایکائو برای فرودگاهی وجود نداشته باشد در جدول‌های پرواز از این کد استفاده می‌شود. طبق تقسیم بندی ایکائو جهان به مناطق زیر با کدهای مشخص تقسیم شده است و سایر کشورها در هر یک از این مناطق قرار گرفته اند. به طور مثال کشور ایران در منطقه ی جنوب غرب آسیا با کد O واقع شده است.
ثبت هواپیماهای تجاری (Register of Aircraft)
رجیستر یا علامت ثبت، علامتی است که بعد از خرید یا اجاره ی هواپیما توسط سازمان هواپیمایی کشوری برای هواپیما در نظر گرفته می شود و روی بدنه ی هواپیما به صورت حروف یا ترکیبی از عدد و حروف به صورت نمایان درج می گردد. تابعيت و ثبت هواپيما براي طبقه بندي و شناسايي هواپيماها صورت مي گيرد و باید بر اساس مقررات انكس 7 كه بر مبناي مواد 17 و 20 كنوانسيون شيكاگو تدوين شده است می بایست با رعايت استانداردهاي بين المللي براي هر هواپيما گواهینامه تابعیت و ثبت صادر گردد. لازم به ذکر است این علامت، علاوه بر این که در روی بدنه ی هواپیما نمایان است در گواهینامه ی هواپیما درج شده و می بایست همراه هر هواپیما باشد. علامت ثبت یا رجیستر، بر اساس مفاد مندرج در فصل سوم پیمان شیکاگو، شماره به صورت کامل در زیر و روی یکی از بال ها (Wings) و در دو طرف بدنه (Fuselage)، و دو حرف آخر آن در صورت مالکیت هواپیما، روی دم هواپیما (High Wing) و دریچه چرخ جلو و حرف آخر (Nose Landing Gear) روی دماغه هواپیما درج می گردد.
بر طبق استاندارد هاي تعيين شده از سوي ايكائو، علامت ثبت هواپيما به صورت كد و از يك سري حروف و ارقام تشكيل شده است و در كل به دو قسمت تقسيم مي شود، كه در ابتدا ترکیب دو رقم يا حرف قرار مي گيرد، که مشخص كننده كشور ثبت كننده هواپيما بوده و به دنبال آن حداقل سه حرف يا رقم قرار مي گيرد، كه نشان دهنده ترتيب ثبت هواپيما در كشور مربوطه مي باشد. البته، تعدادی از کشورها هستند که دارای کد شناسایی تک کاراکتر و یا سه کاراکتر می باشند؛ به طور مثال، می توان به کد (C) برای کشور کانادا یا کد (D) برای کشور آلمان و یا کد (FO-G) برای کشورهای جزایر آنتیل در دریای کاراییب اشاره کرد.
بدیهی است تمام هواپیماهای تجاری که در کشور ایران به ثبت رسیده اند و تحت تابعیت این کشور نیز می باشند با کد (EP) نمایش داده می شوند؛ بنابراین، تمام هواپیماهای کشور ایران با کد (EP) شناخته می شوند و این کد منحصر به فرد بوده و فقط برای کشور ایران در نظر گرفته شده است. همان گونه که گفته شد، این کد به همراه سه کاراکتر دیگر می باشد که سه حرف بعدي نشان دهنده ترتيب ثبت اين هواپيما در کشور ايران مي باشد. به طور مثال، در کد رجیستر (EP-IBA)، حرف (I) متعلق به شرکت هواپیمایی ایران ایر می باشد؛ بنابراین کد (I) فقط مختص شرکت هواپیمایی ایران ایر می باشد و برای سایر خطوط ایرانی کدهای دیگری در نظر گرفته شده است؛ و اما کد (BA)، ترتیب ثبت این هواپیما در شرکت هواپیمایی ایران ایر می باشد، که به کد رجیستر هواپیما معروف می باشد و منحصر به فرد برای یک هواپیما می باشد؛ پس بنابراین، نتیجه می گیریم که کد ثبت تمام هواپیماهای شرکت هواپیمایی ایران ایر، در سه کاراکتر اول یعنی (EPI) یکسان بوده، ولی در دو کاراکتر نهایی متفاوت بوده و مربوط به پلاک هواپیما بوده و در هواپیماهای مختلف این شرکت متفاوت می باشد. البته گفتنی است در گواهینامه ی هواپیما کدهای دیگری جهت ثبت هواپیما نیز وجود دارند، که بیان گر شناسایی آن هواپیما در سازمان هواپیمایی کشوری می باشند.
شرایط ثبت و مالکیت هواپیما در ایران
• هواپيما بايد متعلق به فرد حقيقي يا حقوقي تابع ايران باشد بنابر اين اشخاص حقيقي يا حقوقي كشورهاي ديگر امكان ثبت هواپيما در ايران را نخواهند داشت.
• اگر هواپيما متعلق به يك شركت و يا موسسه باشد اكثريت سهام بايستي به شخصيت حقيقي يا حقوقي كه تابع ايران است متعلق باشد و شركت مربوطه مركزش در ايران واقع باشد. با لحاظ نمودن اين شركت نتيجه گرفته مي شود كه در صورتيكه شركتي خارجي با مشاركت يكي از شركت هاي هوائي ايران اقدام به تشكيل شركتي نموده كه شركت جديد بيش از 51 درصد سهام آن متعلق به طرف ايران باشد ، امكان ثبت هواپيما وجود دارد.
• اگر هواپيما قبلاً در كشور ديگري به ثبت رسيده باشد بايستي ابتدا ثبت آن باطل گردد و سپس در ايران تقاضاي ثبت داده شود.
• ارایه مدركي كه نشان دهد خريداري و مالكيت آن هواپيما مورد تائيد سازمان هواپيمایي كشوري مي باشد.
آزادی های هوایی (Freedoms of The Air)
عبور هواپیماهای یک شرکت هواپیمایی حامل پرچم یک کشور از فراز آسمان کشورهای دیگر و یا نشست و برخاست در آن کشورها بنا به دلایل فنی و تجاری مستلزم عقد موافقت نامه های هوایی بین شرکت های هواپیمایی ذیربط و ذینفع است که در این موافقت نامه ها نحوه و چگونگی استفاده از خاک و فضای کشورها به منظور حمل و نقل مسافر و بار و پست تحت عنوان آزادی حمل و نقل هوایی بازرگانی تعریف شده است که برای تسهیل و تسریع انتقال منظور در مذاکرات و قراردادهای بین المللی هوایی مورد استفاده قرار می گیرند. در حال حاضر به طور کلی ۹ آزادی هوایی در نظر گرفته می‌شود. اگر چه هر یک از این عملیات‌ها، آزادی‌های هوایی نامیده می‌شوند، اما لزوماً برای یک شرکت هواپیمایی در دسترس نیستند. کشورهای جهان در حال تبادل اولین و دومین آزادی‌ها از طریق قرارداد ترانزیت خدمات هوایی بین‌المللی هستند آزادی‌های دیگر تا حدی که در دسترس هستند معمولاً بین کشورها در توافقنامه خدمات هوایی چندجانبه دو جانبه مبادله می‌شوند. هشت و نهم آزادی‌های اساسی تنها در موارد محدودی رد و بدل شده‌است. تحت شرایط فعلی و به ویژه در سال ۱۹۴۴، حمل و نقل هوایی بین‌المللی تحت کنترل اصل حاکمیت ملی است و این موضوع محدودیت‌های قانونی ترافیک هوایی را در بر می‌گیرد.
آزادی اول هوایی (First Freedom)
حق عبور از قلمرو کشورهای امضاء کننده (عضو پیمان)، بدون حق هرگونه فرود و توقف. به طور مثال، شرکت هواپیمایی ایران ایر در مسیر تهران به کوالالامپور، از فضای هوایی کشور پاکستان عبور می کند.
آزادی دوم هوایی (Second freedom)
حق فرود در قلمرو کشورهای امضاء کننده ی پیمان، به دلایل غیرتجاری؛ بنا به منظور سوخت گیری مجدد و یا دلایل فنی، بدون حق هرگونه سوار و یا پیاده کردن مسافر. به طور مثال، شرکت هواپیمایی ایران ایر هنگام پرواز بین لندن به تهران، در کشور آذربایجان به منظور سوخت گیری مجدد توقف می نماید.
آزادی سوم هوایی (Third Freedom)
حق حمل مسافر، بار و پست از کشور تابعه ی شرکت هواپیمایی. به طور مثال، شرکت هواپیمایی ایران ایر در مسیر تهران به لندن، از این نوع آزادی استفاده می نماید.
آزادی چهارم هوایی (Fourth Freedom)
حق حمل مسافر، بار و پست از یک کشور به کشور تابعه ی شرکت هواپیمایی؛ به طور مثال، شرکت هواپیمایی ایران ایر در مسیر لندن به تهران، از این نوع آزادی استفاده می نماید.
آزادی پنجم هوایی (Fifth Freedom)
این نوع آزادی به حقوق نقاط ماوراء اشاره دارد. بر اساس آن، شرکت های هواپیمایی مجاز به حمل مسافر، بار و پست بین دو نقطه ی خارج از کشور تابعه ی شرکت هواپیمایی خواهند بود؛ مشروط بر این که، پرواز از کشور تابعه ی شرکت هواپیمایی شروع و یا به آن ختم گردد. به طور مثال، شرکت هواپیمایی ایران ایر در پرواز تهران، آتن به مادرید، مجاز به حمل مسافر، بار و پست بین آتن و مادرید است.
آزادی ششم هوایی (Sixth Freedom)
این آزادی دارای تأثیری شبیه به آزادی پنجم است و با تلفیق آزادی سوم و چهارم تحقق می یابد؛ بدین ترتیب که یک شرکت هواپیمایی مسافر، بار و پست را بین دو کشور بیگانه از طریق کشور تابعه ی خود حمل می نماید. به طور مثال شرکت هواپیمایی آفریقای جنوبی، در مسیر نیویورک به ژوهانسبورگ و ژوهانسبورگ به پرت، اقدام به حمل مسافر، بار و پست از نیویورک به پرت می نماید. تمامی خطوط هوایی در پروازهای اتصالی خود از این آزادی استفاده می کنند؛ بدین ترتیب که مسافر از طریق پایگاه شرکت هواپیمایی مربوطه، سفر خود را انجام می دهد؛ به طور مثال، پرواز مسافرین شرکت هواپیمایی امارات از طریق پایگاه این شرکت یعنی دبی انجام می شود؛ همین طور قطر ایرویز از طریق دوحه، عمان ایر از طریق مسقط، ترکیش ایرلاینز از طریق استانبول و یا لوفت هانزا از طریق فرانکفورت انجام می شود.
آزادی هفتم هوایی (Seventh Freedom)
این آزادی بسیار شبیه به آزادی نوع پنجم است، با این تفاوت که ابتدا و یا انتهای پرواز به کشور تابعه ی شرکت هواپیمایی ختم نمی گردد. به عبارت دیگر این آزادی، حق حمل ترافیک از یک کشور به کشوری دیگر بدون عبور از کشور تابعه ی شرکت هواپیمایی است. به طور مثال، شرکت هواپیمایی LA متعلق به کشور شیلی، بین لیما در کشور پرو و لوس آنجلس در کشور آمریکا دارای پرواز مستقل می باشد، با این که مبداء و مقصد این پرواز نقطه یا نقاطی از کشور شیلی نیست.
آزادی هشتم هوایی (Eighth Freedom)
این آزادی کابوتاژ (Cabotage) نامیده می شود؛ و به ندرت به شرکت های هواپیمایی خارجی اعطاء می گردد. بر اساس این نوع آزادی، شرکت های هواپیمایی خارجی مجاز به انجام پرواز در داخل مرزهای یک کشور معین هستند؛ مشروط بر این که ابتدا یا انتهای پرواز به کشور تابعه ی شرکت هواپیمایی ختم گردد. به طور مثال در مسیر مانیل (فیلیپین)، ملبورن (استرالیا) و سیدنی در استرالیا که کل مسیر توسط شرکت PR متعلق به فیلیپین انجام می شود، با توجه به این که مبداء مسافرت از کشور فیلیپین می باشد، شرکت مزبور مجاز به حمل مسافر، بار و پست از ملبورن به سیدنی در کشور استرالیا است. یا شرکت هواپیمایی قطرایرویز، در پرواز دوحه، مشهد به تهران از این آزادی استفاده می کند.
آزادی نهم هوایی (Ninth Freedom)
این نوع آزادی بسیار شبیه به آزادی نوع هشتم می باشد، با این تفاوت که کشور شروع یا خاتمه ی پرواز کشور تابعه ی شرکت هواپیمایی نمی باشد، به عبارت دیگر پرواز داخلی توسط یک شرکت هواپیمایی غیر تابعه انجام می شود. به طور مثال، شرکت هواپیمایی ایرفرانس متعلق به کشور فرانسه، مجاز به انجام پرواز و حمل مسافر، بار و پست بین دو نقطه ی داخلی فرانکفورت و برلین در کشور آلمان است بدون این که مبداء یا مقصد پرواز نقاطی از کشور فرانسه باشد. البته آزادی نهم هوایی به ندرت به خطوط هوایی داده می شود.
توافق نامه بین خطوط (Interline Agreement)
به طور کلی جهت ارتباط هوایی بین دو کشور باید قرارداد هوایی بین دو دولت متبوعه انجام شود. از آن جایی که رابط فعالیت های هوایی بین دولت ها سازمان های هواپیمایی آن کشوها نیز می باشند، قبل از آن که هرگونه پروازی بین دو کشور انجام شود، می بایست موافقت بین دو دولت توسط سازمان های هواپیمایی کشوری انجام گیرد، که بر اساس این توافق شرکت های هواپیمایی بین دو کشور با توجه به موقعیت بازرگانی مسیر و سیاست های شرکت، قراردادهای گوناگونی را با هم می توانند منعقد نمایند و با توچه به این که هنگام امضای قرارداد منافع دو جانبه در نظر گرفته می شود، حالات متفاوتی ممکن است وجود داشته باشد. این قرارداد گاهی اوقات ممکن است به صورت برابر در تعداد پروازهای بین دو کشور باشد؛ به طور مثال شرکت هواپیمایی ایران ایر به عنوان هواپیمایی ملی کشور ایران، تعدادی مسافر را به مقصد کشور آلمان جا به جا می کند؛ در مقابل، شرکت هواپیمایی لوفت هانزا نیز، می تواند تعدادی مسافر را از کشور آلمان به مقصد ایران جابجا کند؛ اما گاهی اوقات نیز، ممکن است فقط یک خط هوایی انجام دهنده ی پرواز بین دو نقطه ی بین المللی باشد، اما درآمد حاصله بین دو کشور برا اساس توافق بین آن دو تقسیم شود. به طور مثال، می توان به پرواز تهران – بمبیی – تهران اشاره کرد، که در طول سال به طور کلی توسط شرکت هواپیمایی ایران ایر انجام می شود. گاهی اوقات، یک خط هوایی در مقابل هر پرواز اضافی، مبلغی را به شرکت هوایی کشور مقابل پرداخت می کند، و یا ممکن است در مقابل پروازهای اضافی و یا حق پرواز به کشور مقابل، تعداد مشخصی از صندلی های داخل هواپیما را در اختیار شرکت هواپیمایی مقابل قرار دهد. به طور نمونه، می توان به پروازهای شرکت اتریشی، ایروفلوت و ترکیش ایرلاین به ایران اشاره کرد که روی هر پرواز تعداد مشخصی از صندلی های هواپیما، مختص شرکت هواپیمایی ایران ایر می باشد.
همراه گرامی اورامان، از شما خواهشمند است در صورت تمایل، نظر و دیدگاه خود را درباره ی این مقاله ثبت نمایید، تا ما را در ارایه محتواهای با کیفیت، جهت خدمت رسانی به شما عزیزان یاری نمایید. با سپاس از همراهی شما؛ اورامان اوقات خوشی را برای شما آرزومند است.